Toksoplazmoza to choroba wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii – do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez zjedzenie zawierającego cysty pierwotniaka mięsa, spożycie zanieczyszczonych kocimi odchodami warzyw lub owoców albo poprzez przypadkowe przeniesienie drobnoustrojów do ust. Przed zakażeniem chroni jednak zachowywanie zasad codziennej higieny.

Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza spowodowana zakażeniem pierwotniakiem Toxoplasma gondii. W różnej postaci występuje on w tkankach ludzi i zwierząt (przede wszystkim ssaków) oraz niektórych ptaków.

Czy łatwo zarazić się toksoplazmozą? Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć. U większości zakażonych zwierząt pierwotniak Toxoplasma gondii gromadzi się w tzw. cystach tworzących się w mięśniach i mózgu. Do zakażenia człowieka dochodzi najczęściej poprzez zjedzenie zakażonego surowego, niedogotowanego lub niedopieczonego mięsa, spożycie warzyw lub owoców zanieczyszczonych kocim kałem lub poprzez przypadkowe przeniesienie drobnoustrojów do jamy ustnej (np. po kontakcie z zanieczyszczoną kuwetą kota). Przed zakażeniem chronią więc podstawowe zasady higieny: częste mycie rąk, sprzątanie kociej kuwety w rękawiczkach, dokładne mycie owoców i warzyw przed jedzeniem oraz spożywanie w pełni ugotowanego lub upieczonego mięsa.

Należy mieć również świadomość, że w przypadku kobiet w ciąży może dojść do zakażenia dziecka przez łożysko. Toksoplazmozą można się także zarazić w wyniku przetoczenia krwi albo przeszczepienia narządu od zarażonego dawcy.

Toksoplazmoza – rodzaje choroby i jej objawy

Wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów toksoplazmozy, które różnią się między sobą objawami:

• Toksoplazmoza nabyta – najczęściej przebiega w sposób bezobjawowy, u około 10% pacjentów, zwłaszcza młodych, przybiera postać tzw. toksoplazmozy węzłowej, objawiającej się powiększeniem węzłów chłonnych oraz osłabieniem, bólem głowy, bólem mięśni oraz stanami podgorączkowymi. Jest szczególnie groźna dla pacjentów z osłabieniem odporności (np. z wirusem HIV czy w trakcie choroby nowotworowej) – jej powikłaniami mogą być zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie mózgu.
• Toksoplazmoza wrodzona – jest diagnozowana u dzieci, które zarażają się pierwotniakiem od matki poprzez łożysko. Jej konsekwencje zależą od okresu ciąży, w którym doszło do zakażenia: w I trymestrze istnieje duże ryzyko obumarcia płodu, w II trymestrze może skutkować wodogłowiem, zwapnieniem śródczaszkowym i zmianami zapalnymi dna oka, z kolei w III trymestrze nie powoduje właściwie żadnych objawów po narodzinach dziecka, ale później mogą wystąpić np. opóźnienie rozwoju, zez oraz jaskra. Co ciekawe, toksoplazmoza w ciąży u kobiet zazwyczaj przebiega bezobjawowo.
• Toksoplazmoza oczna – szczególna postać choroby, mogąca być wynikiem zakażenia pierwotnego i nabytego, cechująca się obecnością w oku stanu zapalnego, który powoduje powstawanie blizn, a w konsekwencji – upośledzenie widzenia.

Toksoplazmoza – diagnostyka i leczenia

W celu diagnostyki toksoplazmozy wykonuje się badania z krwi wykrywające w surowicy swoiste przeciwciała. Ich uzupełnieniem jest tzw. awidność toksoplazmozy, czyli badanie pozwalające odróżnić przeciwciała powstałe w wyniku zakażenia odległego od zakażenia ostrego, do którego doszło w niedalekiej przeszłości. Niestety, w przypadku toksoplazmozy wyniki badań laboratoryjnych bywają trudne w interpretacji.

Jeśli chodzi o leczenie toksoplazmozy, przypadki bezobjawowe nie wymagają terapii (poza świeżymi zarażeniami u ciężarnych, kiedy stosuje się profilaktykę zakażenia płodu, głównie poprzez stosowanie spiramycyny). W pozostałych przypadkach o sposobie leczenia decydują lekarze różnych specjalności, zależnie od występujących objawów (specjalista chorób zakaźnych, okulista, neurolog).