Bukszpan wiecznie zielony (Buxus sempervirens) należy do rodziny bukszpanowatych. Ogólnie rodzaj Buxus liczy aż 30 gatunków, ale w naszym kraju uprawia się tylko jeden. Roślina przyjmuje postać krzewu, pochodzi z okolic basenu Morza Śródziemnego. Inne gatunki spotkać można też w Azji Wschodniej oraz w Ameryce Centralnej. W stanie naturalnym bukszpan rośnie w ocienionych miejscach, na przepuszczalnych glebach. Roślina jest ozdobna z liści, kwiat bukszpanu jest niepozorny, ale wabi do ogrodu pszczoły.

Bukszpan w kulturze, symbolika

Bukszpan od lat jest atrybutem świąt wielkanocnych. Zimozielona roślina symbolizuje nieśmiertelność oraz życie wieczne. Z tego powodu stała się podstawową ozdobą koszyków wielkanocnych, w których noszone są dary do poświęcenia. Kompozycje z tą rośliną zdobią świąteczne stoły lub groby w okresie wiosennym. Drewno gatunku Buxus jest bardzo twarde. Z tego względu jest pożądanym materiałem. Wykorzystuje się je do produkcji instrumentów muzycznych lub kul do gry w krykieta.

Zastosowanie bukszpanu

Bukszpan wiecznie zielony to bardzo popularna roślina ozdobna, która ma szerokie zastosowanie w ogrodzie. Może rosnąć jako samotnik lub krzew posadzony w większej grupie. Rośliny sadzone blisko siebie, cięte regularnie, tworzą świetny żywopłot. Niskie prowadzenie sadzonek pomoże utworzyć niesamowite, gęste obwódki rabat. Roślina świetnie czuje się w pojemnikach, może być ozdobą tarasów, balkonów, wejść do budynków. Sadzonka w doniczce może wyglądać jak niewielkie drzewko.

W szerokich pojemnikach można posadzić więcej krzewów, dzięki temu uzyska się regularną formę żywego płotu. Nie ma drugiej tak wszechstronnej rośliny. Z bukszpanu z łatwością formuje się dowolne kształty, geometryczne bryły, najczęściej kule lub stożki. Sadzonka w doniczce również może być z powodzeniem formowana. Ten zimozielony krzew zdoła rosnąć też w ogrodzie naturalnym, a nieprzycinany, przyjmuje ciekawy, luźny kształt.

Bukszpan znajdziemy często w historycznych ogrodach, chyba każdy widział zdjęcie ogrodu pałacowego z tą właśnie rośliną. W ogrodach królewskich rośliny te przeważnie były formowane, tworzyły obwódki długich ścieżek lub regularne wzory. Wiecznie zielone krzewy tworzą barwne kompozycje z innymi roślinami. Mogą stanowić dla nich tło lub być pierwszym planem. Kwiaty bukszpanu nie są dekoracyjne, ale wabią do ogrodu pszczoły i inne owady zapylające.

Jak wygląda bukszpan?

Zimozielony krzew dorasta nawet do 8 metrów. Tworzy liczne pędy, na których pojawiają się niewielkie i grube liście. Blaszki liściowe są gładkie, nieząbkowane, mają krótkie ogonki i grubą warstwę wosku. Bukszpan tworzy kwiaty. Nie mają one jednak wartości dekoracyjnej, ani nie pachną. Wyrastają z kątów liści. Na jednej roślinie są kwiaty męskie i żeńskie. Po przekwitnięciu na krzewie pojawiają się owoce, są to suche torebki z nasionami w środku.

Stanowisko w ogrodzie

Wiecznie zielony bukszpan najlepiej czuje się w miejscu słonecznym lub lekko ocienionym. Preferuje żyzne, próchniczne gleby. Sadzić należy go do wcześniej przygotowanego, wzbogaconego kompostem lub obornikiem podłoża. Zbyt duża ilość cienia może hamować wzrost rośliny i powodować tworzenie się za długich przyrostów. Intensywne słońce może przypalać rośliny.

Bukszpan dość dobrze radzi sobie z okresowym brakiem wody, nie traci liści, podlanie przywraca roślinie wigor. Krzewy można sadzić bardzo blisko siebie, w ten sposób uzyskuje się niskie obwódki lub większe żywopłoty. Sadzonka w doniczce wymaga częstszego podlewania i uważniejszego nawożenia, aby nie zaszkodzić roślinie.

Pielęgnacja i uprawa krok po kroku

Zimozielone rośliny najlepiej jest sadzić wczesną wiosną lub na początku jesieni. Najkorzystniejsze jest kupowanie bukszpanu w doniczce. Gwarantuje to dobrą jakość rośliny i jej bryły korzeniowej.

Przed wysadzeniem roślin trzeba przygotować podłoże. W tym celu trzeba zmieszać wierzchnią warstwę gleby z ziemią kompostową. Rozstawa między roślinami zależy od tego, jaką kompozycję chcemy uzyskać. Do stworzenia niskich obwódek rabat lub ścieżek należy posadzić rośliny co 20 cm. Większe żywopłoty wymagają rozsady nie mniejszej niż 30 cm.

Kolejny krok to obfite podlanie posadzonych roślin. Niektóre egzemplarze będą wymagać formowania od razu po posadzeniu. Bukszpan rośnie dość wolno, ale lubi być przycinany nawet dwa razy w roku. Cięcie to podstawowy zabieg pielęgnacyjny i najważniejszy krok w uprawie rośliny. Bez niego nie otrzymamy oczekiwanego efektu, jeśli marzymy o symetrycznych i gęstych figurach.

Nie można też zapominać o cięciu, gdy bukszpan rośnie w doniczce. Zimozielone krzewy bukszpanu są odporne na nasze warunki klimatyczne. Zdarza się jednak, że bezśnieżne, mroźne i wietrzne zimy mogą je uszkadzać. Czasami więc trzeba osłaniać świeżo posadzone rośliny. Do ochrony roślin przed mrozem można użyć gałązek roślin iglastych. Bukszpan w doniczce również wymaga osłony przed przemarzaniem. Świetnie sprawdzą się tu słomiane maty. Zdjęcie osłon może nastąpić dopiero na wiosnę. W okresie zimowym, z liści bukszpanu paruje woda, więc przed zimą trzeba dobrze podlać wszystkie krzewy. Ten zabieg zapewni roślinie rezerwuar wody podczas zimy.

Rozmnażanie rośliny

Roślinę rozmnaża się w sposób prosty. Można wykonywać sadzonki zielne lub odkłady. Z odkładów korzenie wyrastają bardzo szybko. Po paru miesiącach sadzonki można odciąć od rośliny matecznej. Najlepiej jednak jest rozmnażać roślinę, wykonując sadzonki.

Jak wykonać sadzonki — krok po kroku

Pierwszym krokiem w rozmnażaniu roślin jest wybór odpowiedniego okazu, z którego pobierane będą sadzonki. Najlepiej wybrać roślinę starszą, która wymaga przycięcia. Bukszpan musi być zdrowy, bez szkodników i w dobrej kondycji. Rośliny zimozielone rozmnaża się zazwyczaj końcem lata. Można to robić także wiosną. Jesienne sadzonkowanie jest odradzane, gdyż rośliny mogą nie przetrwać zimy.

Z rośliny ucina się 10 cm odcinki z tegorocznych pędów (jeśli robimy to w sierpniu). Dolna część pędu powinna zostać pozbawiona liści. Kolejnym krokiem jest przygotowanie podłoża. Najlepiej do tego celu używać skrzynek, gdyż pomieszczą duże ilości sadzonek. Podłoże do ukorzeniania się sadzonek to mieszanina piasku i ziemi uniwersalnej w proporcji 1:1. Pozbawiona liści część pędu powinna zostać umieszczona w wilgotnym podłożu. Całość trzeba przykryć folią i pozostawić w ciemnym i chłodnym miejscu. Przez cały okres tworzenia się korzonków należy utrzymywać odpowiednią wilgotność podłoża (regularne zdjęcie folii i zroszenie). Wiosną sadzonki będą nadawać się do wysadzenia na miejsce stałe.

Dlaczego prawidłowe formowanie krzewu jest takie ważne?

Uprawa bukszpanu w ogrodzie jest prosta. Najważniejszym zabiegiem jest formowanie. Do tego celu używa się sekatorów, nożyc ręcznych lub nożyc elektrycznych.

Dlaczego właściwe cięcie i pielęgnacja to krok najważniejszy?

Bukszpan jest rośliną, która ma małe przyrosty roczne, ale liście rozwijają się bardzo szybko. Częste cięcie sprawi, że roślina szybko się zagęści, utrzyma swój wygląd. Najlepszym terminem na pierwsze cięcie jest wiosna i koniec lata. Intensywne i zdecydowane cięcie pobudza bukszpany do tworzenia nowych przyrostów. Dlatego wiosną warto je wykonać. Te daty są też ważne w ochronie rośliny przed głównym, inwazyjnym szkodnikiem. Podczas prac pielęgnacyjnych jesteśmy w stanie zauważyć czy nasze rośliny nie są atakowane przez ćmę bukszpanową. Do formowania bukszpanów można używać form i stelaży, dzięki nim otrzymamy symetryczne kształty.

Choroby i szkodniki

Bukszpan jest rośliną odporną na choroby, a te zazwyczaj nie są przeszkodą w uprawie. Niestety, od pewnego czasu roślina jest masowo atakowana przez ćmę bukszpanową. Starsze, mniej odporne egzemplarze mogą być atakowane przez grzyby wywołujące zamieranie pędów lub białą plamistość liści. Objawy chorób grzybowych widoczne są głównie na liściach.

Biała plamistość liści i mączniak bukszpanu

To dwie najbardziej popularne choroby grzybowe, które mogą dotykać rośliny. Objawy widoczne są na liściach. Biała plamistość jest łatwa do identyfikacji, liście porażonej rośliny pokryte są białymi plamkami. W środku plamy zamiera tkanka. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność powietrza. Podobne warunki powodują powstawanie mączniaka prawdziwego na roślinach. Na spodniej stronie blaszki liściowej występuje biały, mączny nalot. W ochronie najważniejsza jest profilaktyka. Zakupiona sadzonka w doniczce powinna być okazem zdrowia.

Jak poradzić sobie z ćmą bukszpanową?

Ćma bukszpanowa to bardzo świeży temat w uprawie tych zimozielonych krzewów. Jest to motyl inwazyjny, który pojawił się w kraju parę lat temu. Występuje już we wszystkich regionach i coraz trudniej go zwalczać. Za uszkodzenia bukszpanów odpowiadają zielono-czarne larwy motyli. Początkowo zjadają pojedyncze liście, ale po pewnym czasie całe krzewy są ogołacane. W ochronie roślin przed ćmą bukszpanową bardzo duże znaczenie ma profilaktyka. Pierwsze pokolenie ćmy bukszpanowej pojawia się na początku wiosny. Motyle są niewielkie i bardzo trudno jest dostrzec, dlatego w ogrodzie umieszcza się pułapki. Zdjęcie pułapki z krzewu i zajrzenie do niej informuje nas czy wylot motyli już miał miejsce.

Do zwalczania gąsienic używa się środków chemicznych lub biologicznych, które zawierają dobroczynne bakterie. Jeśli zauważymy pierwsze gąsienice, można je zebrać. Jest to możliwe, jeśli rośnie bukszpan w doniczce i jest niewielki. W przypadku żywopłotu niezbędna jest ochrona roślin preparatami. Większe, nieliczne egzemplarze w ogrodzie można otrząsać. Pod krzewem rozkłada się biały materiał, aby gąsienice, które spadną na nią, były widoczne.