Chociaż kojarzymy jabłko z naszymi wczesno — biblijnymi przodkami: Adamem i Ewą, owoc ten pojawił się stosunkowo późno w uprawie. W Polsce jabłonie ogrodowe zjawiły się po raz pierwszy w XII wieku, dzięki zakonowi cystersów. Oczywiście pierwsze ich odmiany pochodziły od dzikich jabłoni.

Rodzaje jabłek, które zasługują na uwagę

Odmiany jabłek w Polsce

W Polsce istnieje ponad 60 odmian jabłoni domowych. Wszystkie są wpisane do Krajowego Rejestru Odmian prowadzonego przez Centralny Ośrodek Badań Odmian Roślin Uprawnych (COBORU). Na tej liście mamy dostęp do wielu cennych informacji, na przykład, w którym roku zarejestrowano konkretną odmianę. W ten sposób widzimy, że niektóre z nich są stosunkowo młode. Wyróżnić możemy odmianę Chopina, zarejestrowaną 2 lutego 2016 r., Gala Weronika, która weszła do rejestru 20 lutego 2018 r., oraz Pagacz, zarejestrowany 17 lutego 2015 r. Ponadto otrzymujemy informacje o tym, czy poszczególne gatunki jabłek są odmianami zimowymi, czy na przykład jesiennymi.

Gatunki jabłek zimowych

Jeśli chodzi o rodzaje jabłek zimowych, najbardziej popularne są:

1. Golden Delicious — po raz pierwszy odmiana Golden Delicious pojawiła się pod koniec XIX wieku. Ten typ jabłka pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. W Polsce odmiana ta zyskała popularność dopiero w latach 70-tych XX wieku. Owoce są znane jako żółte, chociaż czasami zabarwione niewielkim rozmyciem. Ich średnia wielkość to około 7-8 cm średnicy. Wyróżniają się chrupiącym i lekko kremowym miąższem. Ze względu na smak nazywane są jabłkami deserowymi, idealnymi do różnego rodzaju przetworów.
2. Idared — to kolejne rodzaje jabłek, które przybyły do Polski z Ameryki Północnej. Będąc rodzajem zimowego jabłka, owoc jest odporny na lekkie mrozy. Chociaż sama jabłoń nie toleruje dużych spadków temperatury, zwłaszcza poniżej 25 stopni Celsjusza. Idared to smaczna odmiana jabłek charakteryzująca się soczystością i lekko kwaśną nutą. Jasnoczerwone, owoce o lekko zielonkawej skórce nadają się na przetwory.
3. Gala — ten typ jabłek przybył na teren Europy z Nowej Zelandii. Samo drzewo zaczyna przynosić owoce dopiero po około 4 latach od momentu posadzenia. Jest to gatunek odporny na mróz, radzi sobie całkiem dobrze w temperaturach do -20 stopni Celsjusza. Owoce odmiany jabłoni Gala wyróżniają się nasyconym, czerwonym kolorem, który staje się jeszcze bardziej intensywny przy późnych zbiorach.
4. Ligol — są to rodzime odmiany polskich jabłek, które powstały w wyniku krzyżówek takich odmian jak Golden Delicious i Linda. Owoce można zbierać już w październiku, podczas gdy idealne do spożycia będą pod koniec sezonu zimowego. Ligol to rodzaj jabłek o zielonkawym kolorze, z czerwoną skórką. To odmiana, która fantastycznie nadaje się do uprawy ogrodowej. Drzewa dają słodkie i lekko kwaśne owoce z bardzo soczystym miąższem. Ligol Jest dość odporny na choroby i nadaje się do spiżarnianych przetworów.

To nie wszystko!

Jest to oczywiście tylko kilka rodzajów jabłek, które określamy jako jabłka zimowe. W Polsce występuje ich zdecydowanie więcej. Można również stwierdzić, że polskie odmiany jabłek dominują gatunkami zimowymi. Najsmaczniejsze i najbardziej obfite zbiory mają miejsce późną jesienią i wczesną zimą. Również same jabłonie są odporne na gwałtowne spadki temperatury.

Wczesne jabłka

Poniżej wymieniamy odmiany jabłek pochodzących z pierwszych rodzimych zbiorów:

• Papierówka — nazywana także żółtym jabłkiem.

Ten popularny rodzaj jabłek przybył do Polski z krajów bałtyckich. Nazywa się je odmianą wiosenną, ponieważ w bardzo sprzyjających warunkach pierwsze zbiory są nawet w czerwcu lub na początku lipca. Papierówki cechuje wyjątkowy smak, a co ciekawe są pyszne nie tylko wtedy, gdy osiągną pełną dojrzałość i uzyskają słodki posmak. Wcześniej, gdy są jasnozielone, wyróżnia je kwaśny i niezwykle chrupiący miąższ w białym kolorze.

• Ariwa — jest to zupełnie nowa odmiana.

Ariwa została wprowadzona do uprawy dzięki eksperymentom w Wielkiej Brytanii. To smaczna odmiana jabłek, którą wyróżnia słodko-kwaśna nuta. Posiada czerwony kolor, przetykany gdzieniegdzie rozmaitymi zielonkawymi przebarwieniami. Niestety, wczesne jabłka w Polsce stanowią dość dużą rzadkość. Ponieważ pierwszy okres kwitnienia jabłoni rozpoczyna się w maju. Większość jabłoni kwitnie znacznie później. Dlatego wczesną wiosną możemy tak naprawdę zadowolić się głównie importowanymi odmianami. Należy jednak pamiętać, że takie wczesne jabłka często są narażone na dużą ilość opryskiwania, aby przetrwać transport do naszego kraju.

Jabłoń — odmiany jesiennych jabłek w Polsce

Jabłonie — odmiany jesienne, które osiągają dojrzałość na początku lub w połowie sezonu jesiennego:

• Antonówka — to wyjątkowo smaczna odmiana jabłek, która przyjechała do Polski od naszych wschodnich sąsiadów, czyli z Rosji. Znana również jako żółte jabłko, ze względu na charakterystyczny kolor skórki. Antonówka jest idealna jako jabłko przeznaczone do różnego rodzaju przetworów i produkcji soków. Delikatny miąższ ze słodkim posmakiem i ciekawym aromatem, stanowi idealną bazę do różnego rodzaju ciast i deserów.
• Kosztele — znane również jako Kosztylki lub Zimowe Wierzbówki, nadają się do konsumpcji od września do października. Kosztele wyróżnia żółto-zielony odcień. Czasami owoc wykazuje niewielkie zaczerwienienia lub posiada liczne plamki. Niestety, jest to unikalna odmiana, która jest bardzo uciążliwa przy przechowywaniu z powodu sinienia pojawiającego się na owocach bardzo szybko. Jednak te odmiany jabłek w Polsce są uważane za jedne z najsłodszych. Nie warto czekać z ich spożyciem po zbiorze z drzewek, ponieważ to powoduje, że tracą swoje właściwości smakowe. Jako odmiany jesienne, kosztele są uważane za jabłka deserowe. 
• Gloster — jest to gatunek jabłek, który przynosi owoce w październiku. Bardzo smaczny, o błyszczącej skórce i zielonkawo-czerwonym kolorze. Chociaż można go jeść już w środku jesieni, to z powodzeniem wytrzymuje na drzewach aż do pierwszych przymrozków.

Wspomnieliśmy już, że wczesne jabłka obejmują jedynie kilka odmian. Jesienne rodzaje jabłek są zdecydowanie bardziej popularne. Ze względu na ich dużą dostępność, wymieniliśmy tylko te najbardziej znane. Jesienne gatunki jabłek są mniej odporne na mrozy niż odmiany zimowe. Jednak wiele gatunków tych owoców, przy odpowiednich warunkach przechowywania, może pozostać z nami nawet do sezonu wiosennego.

Gatunki jabłek w Polsce

Gatunki jabłek — przykładowe ceny

Poniżej podajemy kilka przykładów cen jabłek dostępnych w polskich sklepach:

• Jonagold gatunek jabłka – 4,49 zł/kg,
• Rodzaje jabłek Champion – 3,49 zł/kg,
• Jabłka Idared – 4,49 zł/kg,
• Gala Jabłka – 4,49 zł/kg,
• Zielona babcia jabłko – 7,99 zł/kg,
• Jabłka Gloster – 4,49 zł/kg,
• Ligol – 4,49 zł,
• Jabłka deserowe – 3,99 zł/kg.

Oczywiście podane tutaj ceny są czysto orientacyjne. Będą się różnić w zależności od odmiany i pory roku. Odmiany wiosenne z pewnością będą znacznie droższe niż odmiany jesienne i zimowe, których jest o wiele więcej. Jednocześnie możemy liczyć na znacznie korzystniejsze ceny na rynkach owoców i warzyw oraz na zwykłych bazarach, gdzie kupujemy owoce bezpośrednio od sadowników.

Czy warto uprawiać jabłonie?

Jeśli mamy co najmniej jeden ogród domowy, warto spróbować posadzić co najmniej jedną jabłoń. Na pierwsze owoce będziemy musieli poczekać od 2 do 4 lat. Jednak z roku na rok możemy spodziewać się coraz większej liczby zbiorów. Jabłonie należą do niewymagających drzew, więc nie potrzebują dużo pracy wokół siebie.

Mając trochę więcej możliwości, warto sadzić odmiany jabłek, które przynoszą owoce w różnym czasie. Dzięki temu przez cały sezon będziemy mogli delektować się pysznymi i wyjątkowo zdrowymi owocami. Warto uprawiać owoce deserowe, nie tylko wczesne jabłka, ale także odmiany zimowe. Dzięki nim możemy zrobić pyszne przetwory, takie jak soki, dżemy, musy i kompoty.

Rosyjskie owoce jabłoni

Podobnie jak w Polsce jabłoń w rosyjskich sadach zajmuje pierwsze miejsce. Jest idealna dla naszej wspólnej strefy glebowo-klimatycznej i przez to szeroko rozpowszechniona. W Rosji 324 odmiany jabłoni należały do tej strefy, nie licząc nowych, jeszcze testowanych.

Podczas organizacji sadu jabłkowego, dobrze jest skorzystać z następującej rady:

• 1 lato z dojrzewającymi drzewkami,
• 1 – 2 rodzaje drzew jesiennych
• 2 – 3 rodzaje drzew zimowych do utrzymania.

Jeśli powierzchnia działki na to pozwala, dostępność jabłoni powinna być zwiększana, z zachowaniem powyższych proporcji. Letnie jabłka są spożywane świeże, bezpośrednio z gałęzi, więc dużo z nich po prostu ryzykuje gnicie. Jesienne odmiany nie nadają się do przechowywania przez długi czas, ale są idealne do przetworów. Odmiany zimowe można z powodzeniem gromadzić, magazynować i przechowywać.

Jakie odmiany wybrać?

Przede wszystkim należałoby zdecydować, jaki rodzaj owoców chcemy otrzymać w swoim sadzie.

Prace selekcyjne od dziesięcioleci pozwoliły wydobyć wiele odmian, które wyróżniają się następującymi parametrami:

Okres kwitnienia

• Można wyróżnić odmiany letnie, jesienne i zimowe, z których pierwsza przynosi owoce na początku sierpnia, a druga w połowie września.
• Jabłka gatunków zimowych dojrzewają dopiero w październiku lub nawet na początku listopada, co pozwala zachować im świeżość aż do następnego roku!
• Jeśli przestrzeń pozwala, można sadzić kilka odmian jabłoni, a 50% powinno należeć do odmian zimowych, 30% do jesiennych, a tylko 20% z nich – do letnich.
• Zimowe odmiany jabłek są przechowywane przez bardzo długi czas, co oznacza, że możesz dostarczyć na swój stół najsmaczniejsze odmiany tego wspaniałego, całorocznego owocu!

Okres owocowania

• Obecnie coraz więcej ogrodników dokonuje wyboru na rzecz tych odmian, dla których krótkotrwałe dojrzewanie owoców jest typowe, chociaż ich przechowywanie jest zwykle trudniejsze od innych w tym samym czasie.

Odporność na zmiany temperatury

• Zimy są zarówno z temperaturami plusowymi, jak i ujemnymi, więc lepiej jest dać pierwszeństwo odmianom, które radzą sobie całkiem dobrze z takimi cechami klimatu.
• Jeśli wybierzesz odmianę, której nie wyróżnia odporność na mróz, to zimą te jabłonie będą musiały być chronione otuliną przed zimnem i wiatrem.

Częstotliwość owocowania

• Jabłoń zwykle przynosi owoce mniej więcej raz na 2 lata, ale w dobrych rękach może być to częstsze.
• Warto wybrać odmiany o stałym cyklu owocowania, który zapewni dobre i stabilne zbiory sadownikowi.
• Sadownik musi zbadać wszystkie parametry, tak aby jego ogród został ozdobiony naprawdę żywotnymi drzewami, posiadającymi długą żywotność i owocującymi obfitymi zbiorami.
• Wybór jest ogromny: dziś znanych jest ponad 100 odmian różnych jabłoni, z których wiele nadaje się do naszej strefy umiarkowanej.

Gruszka moskiewska

• Odmiana z kategorii “tradycyjnej”
  • Typ jabłoni z doboru naturalnego: stara odmiana, znana od dawna. Do sadzenia wybierane są tylko najlepsze nasiona i drzewka.
  • Ta odmiana ma małe, soczyste owoce o słodkim i kwaśnym smaku i chrupiącym miąższu. Cechuje ją odporność na mróz, co oznacza, że doskonale wytrzymuje warunki klimatyczne strefy środkowej.
  • Z minusów – drzewo to jest niestabilne i łatwo łapie różne choroby, a owoce są często dotknięte cocinella codling.
• Jabłka tej odmiany mają oryginalny smak słodko-miodowy,
• Jest to jedna z najsłodszych odmian, wyhodowana na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym w Łomonosowie.
• Tego lata odmiana tych jabłek charakteryzuje się najwyższą wydajnością, owocami o małych rozmiarach i zielono-żółtym kolorem z jasnymi szkarłatnymi paskami,
• Jabłoń toleruje duże spadki temperatury, praktycznie nie ulega wpływowi mrozu, zgnilizny i innych chorób roślin.

Rajskie jabłuszka

• Jest to wcześnie dojrzewający owoc. Pojawia się latem, a cechą charakterystyczną jest jasny, czerwony kolor i bardzo przyjemny smak.
• Miąższ jest soczysty,
• Owoce jako całość mają masę nie większą niż 100 g, a samo drzewo zaczyna przynosić owoce w 4 lub 5 roku po posadzeniu.
• Polecane jako jedna z najlepszych opcji do ogrodu na przedmieściach.
• Odmiana jest pochodzenia kanadyjskiego.
• Jabłka tego gatunku mogą być przechowywane przez okres do 2 miesięcy.

Aby zaopatrzyć się w zapasy jabłek, najczęściej magazynuje się jesienne lub zimowe odmiany jabłek.

Odmiany jesienne

Jeśli mówimy o jesiennych odmianach jabłek, od razu zauważamy, że są one bardziej odporne na mróz i tolerują najbardziej niekorzystne warunki. Owoce takich odmian mogą być bezpiecznie przechowywane w postaci świeżych owoców i używane jako półprodukty.

Najczęściej z odmian rosyjskich wyróżniają się popularnością następujące rodzaje jabłoni:

Jesienne jabłko w paski

• Wiele znanych odmian o różowawym kolorze i jasnych paskach,
• Znaleziono go w krajach bałtyckich, drzewa są wysokie i mają szeroką koronę,
• Duże owoce (130-150 g) mają słodko-kwaśny smak.

Ta stara odmiana może być przechowywana do grudnia, a gatunek jabłoni jest wysoko ceniony.

Odmiana z Wyspy Zhiguli

• Odmiana jest hodowana na Samarze, uważa się ją za wysokowydajną.
• Owocowanie występuje po 5-6 latach, głównie w postaci bardzo dużych owoców (od 150 do aż 350 gramów!)
• Owoce zaczynają dojrzewać od końca sierpnia do początku września, a można je przechowywać do stycznia.
• Jest wysokowydajna: młode drzewa przynoszą owoce każdego roku, ale w pewnym momencie ten cykl zostaje przerwany i staje się niezwykle niestabilny.

Brązowa nowa

• Odmiana ta charakteryzuje się czerwonymi owocami z jasnymi paskami,
• Owoce mają soczysty i pachnący miąższ, zaczynają dojrzewać od połowy września i podlegają długiemu przechowywaniu,
• Owocowanie rozpoczyna się dopiero po 6-7 latach po zasadzeniu, ma wysoki wskaźnik odporności na zimowe warunki i na szkodniki.

Odmiany zimowe

Głównym celem, realizowanym przez hodowców w celu uzyskania odmian zimowych, jest osiągnięcie maksymalnej trwałości owoców, przy jednoczesnym pysznym smaku.

Następujące odmiany można uznać za najbardziej ulubione w Rosji i jednocześnie cieszące się tam największą popularnością.

Szafran Pepin

• Odmiana opracowana przez Ivana Michurina jest bardzo popularna.
• Owoce są małe, z ciemnoczerwoną skórką na żółtym tle,
• o winno słodkim smaku, przez który w tej odmianie zakochało się wiele osób.

Zima w Moskwie

• Różnorodna, dająca owoce o bogatym kolorze i kwaśno-słodkim smaku,
• Drzewo zaczyna przynosić owoce przez okres 6-7 lat. Jest odporne na szkodniki i choroby.

To tylko kilka popularnych odmian, ale w rzeczywistości jest ich znacznie więcej.

Ważne jest, aby wybrać odpowiednie miejsce na sadzenie jabłoni, aby każde drzewo miało wystarczająco dużo światła słonecznego. W efekcie odwdzięczy się i zadowoli swojego właściciela pięknym, corocznym zbiorem.

Sadzenie jabłoni

Niezależnie od odmiany, którą wybierzemy, nadal istnieją ogólne wymagania, Mają one zastosowanie do wszystkich odmian uprawianych w strefie klimatycznej Europy wschodniej i środkowej.

Sadzenie pędów powinno odbywać się zgodnie z zasadami, ponieważ zapewni to zadowalające przetrwanie jabłoni, a drzewo zacznie szybciej przynosić owoce. Sadzenie odbywa się zwykle na wiosnę, chociaż można kupić sadzonki już jesienią. W tym przypadku muszą przezimować w doniczce, a na wiosnę zostać przeniesione do wybranej lokalizacji.

Lepiej jest przygotować doły z wyprzedzeniem: ich szerokość powinna wynosić co najmniej 0,6 m, a głębokość 0,8 m.

Na dnie wykopu  należy umieścić warstwę drenażową kamieni, keramzytu lub innego materiału, który nie pozwoli na zastój wilgoci w pobliżu korzeni. Na tej warstwie przygotowawczej wlewamy czarną ziemię i gnojowicę i wzbogacamy glebę minerałami.

O czym warto pamiętać przed sadzeniem jabłoni?

Przed sadzeniem należy:

• Dokładnie sprawdzić duży system korzeniowy, usuwając zgniłe lub uszkodzone korzenie. Następnie umieścić sadzonki w wiadrze z wodą na kilka dni.
• Doniczka musi posiadać otwór ze wsparciem, który nie pozwoli roślinom na złamanie.
• Korzenie pokryć ziemią tak, żeby zamieniły się w kopiec.
• Powinien on być dobrze skompresowany oraz posiadać zrobioną w nim dziurę  do podlewania.
• Sadzonki trzeba podlewać regularnie i obficie.
• Przywiązać je do podpórek.
• W celu zwalczania gryzoni, rozłożyć truciznę lub po prostu gałęzie innych drzew, które odwrócą uwagę i koncentrację szkodników na jabłonce.

Jak widać, jabłoń jest bezpretensjonalnym drzewem. Może ono szybko zakorzenić się i znaleźć swoje własne “miejsce na ziemi” w sensie dosłownym i w przenośni.

Owocowanie rozpoczyna się około 5-6 lat po posadzeniu, a samo drzewo może “żyć” przez kilka dziesięcioleci.