Brzoza karłowata – charakterystyka i warunki uprawy

Brzoza należy do rodziny brzozowatych. W tej rodzinie znajduje się około 60 różnych gatunków. Są wśród nich drzewa i krzewy. Brzozy spotykać można głównie na półkuli północnej. Nie są roślinami wymagającymi, często nazywa się je gatunkami pionierskimi, ponieważ zasiedlają słabej jakości gleby. Brzozy są elementem flory tundry, są więc odporne na mróz oraz okresowy brak wody. Niektóre gatunki spotkać można w wysokich górach.

Pochodzenie brzozy i opis gatunku

W Polsce możemy podziwiać jedynie cztery gatunki brzozy:

  • Brzoza brodawkowata,
  • Brzoza omszona,
  • Brzoza niska,
  • Brzoza karłowata.

Najczęściej występuje brzoza brodawkowata. Jest popularna na terenie całego kraju. Brzozy mają zazwyczaj postać drzewa, choć czasem mogą być krzewami (brzoza karłowata krzaczasta ‘Golden Treasure’). Dorastają do 40 metrów. Charakterystycznym elementem tej rośliny jest kora, która zazwyczaj ma barwę białą. Zdarzają się gatunki o korze w odcieniach różu lub czerwieni. Kora miejscami może być gładka, cienka i przypominająca papier. Czasami łuszczy się płatami i łatwo oderwać ją od pnia. W dolnej części pnia kora jest ciemniejsza, wręcz czarna, jest mocno popękana i twarda.

Pędy rośliny są giętkie, cienkie i zwisające. Gałązki niektórych gatunków zaopatrzone są w brodawki. Liście brzozy są podwójnie ząbkowane, na pędach rozmieszczone skrętolegle. Mają kształt trójkąta lub są jajowate. Większość gatunków z tej rodziny przebarwia się jesienią na żółto. Roślina jest jednopienna, oznacza to, że każdy osobnik tworzy kwiaty żeńskie i męskie. Kotkowate kwiatostany pojawiają się wiosną. Po przekwitnięciu brzoza wytwarza owocostany w formie oskrzydlonych orzeszków.

Czym jest relikt?

Brzoza karłowata (Betula nana) w naszym kraju występuje w postaci reliktu. Bycie reliktem oznacza, że dany gatunek pochodzi z okresu lodowcowego. Obecnie w Polsce występuje jedynie na 3 stanowiskach naturalnych. Ten gatunek znajdziemy na Pojezierzu Chełmińskim, w okolicy Gór Izerskich i Gór Bystrzyckich. W Polsce gatunek jest chroniony. Brzoza karłowata przyjmuje postać niewielkiego krzewu, który nie przekracza 1,2 metra. Ma bardzo czarne i krótkie pędy. Na początku gałązki są omszone, a później gładkie. Liście tego gatunku są drobne, ich długość nie jest większa niż 1,5 cm. Bardzo często można kupić brzozę karłową jako roślinę ozdobną. Czasem potocznie roślina ta nazywana jest krzaczastą, z racji pokroju, jaki przyjmuje.

Liście brzozy
https://pixabay.com

Złota odmiana brzozy karłowatej Betula nana ‘Golden Treasure’

Brzoza karłowata, krzaczasta ‘Golden Treasure’ została wyhodowana niedawno. W sprzedaży dostępna od 2013 roku. Odmiana wyhodowana została w Holandii przez Michala Andrusiva. Jest to kompaktowy krzew o postaci spłaszczonej kuli. Rośnie wolno, w ciągu roku jej przyrost to około 10 cm. Wymaga jednak cięcia, aby zachować swoją kulistą formę. Młode gałązki są czerwone, co dodaje roślinie niewątpliwie uroku. Liście są bardzo drobne, początkowo żółtawe, następnie złociste, aby wiosną przebarwić się na pomarańczowo. Roślina nadaje się na skalniaki, do donic oraz na skarpy. Najlepiej zasadzić ją w pełnym słońcu, wtedy jej wybarwienie będzie najpiękniejsze. Kiedy rośnie w cieniu, traci złoty kolor. Roślina jest mrozoodporna, ale podczas bezśnieżnej i mroźnej zimy może przemarzać. Brzoza krzaczasta ‘Golden Treasure’ jest bardzo popularna również jako element nasadzeń parkowych. Musi być jednak posadzona w miejscu zacisznym, gdzie ryzyko przemarznięcia jest niewielkie.

Pielęgnacja i wymagania brzozy Betula nana ‘Golden Treasure’

Brzoza do prawidłowego wzrostu wymaga stanowiska słonecznego. Nie ma wysokich wymagań co do podłoża. Jednak niektóre odmiany brzozy lepiej rosną na glebach żyznych i zasobnych w materię organiczną. Brzoza karłowata wymaga podłoża wilgotnego.

Roślina ma zdolność do ukorzeniania się, kiedy jej giętkie gałązki stykają się z podłożem. Ta właściwość wykorzystywana jest przez projektantów zieleni do zadarniania terenów. Brzozy bardzo dobrze znoszą zanieczyszczone środowisko, dlatego często spotykane są w miastach. Duże gatunki brzóz wytwarzają płytki system korzeniowy, dlatego silne wiatry mogą je wyrywać. W przypadku brzozy karłowatej krzaczastej nie ma takiej możliwości.

Przycinanie gałązek pozwala zachować roślinie pożądany pokrój. Cięta systematycznie brzoza zagęszcza się bardzo szybko. Brzozy są roślinami dość odpornymi na choroby i szkodniki. Czasem mogą być atakowane przez mszyce. Na liściach mogą pojawiać się też oznaki choroby grzybowej, jaką jest antraknoza. Okazy, które rosną na słonecznych stanowiskach, chorują rzadziej. Podłoże pod brzozami warto obsypać korą, dzięki temu ograniczymy prace pielęgnacyjne, w tym pielenie. Kora również sprawdzi się, kiedy nasza brzoza rośnie w pojemniku. Ściółkowanie podłoża nie tylko ograniczy ilość chwastów, ale też zmniejszy parowanie wody.

Zastosowanie w ogrodzie brzozy krzaczastej ‘Golden Treasure’

Brzozy jako drzewa liściaste ozdobne są doskonałe do każdej wielkości ogrodu. Miniaturowe gatunki i odmiany są topowe dla do niewielkich powierzchni. Brzoza karłowata to krzaczasta ozdoba ogródków skalnych i może rosnąć też jako samotnik. Brzozy świetnie radzą sobie posadzone w pojemnikach. Mogą być prawdziwą dumą tarasów i balkonów. Mają płytki system korzeniowy, dlatego pojemnik jest doskonałym siedliskiem dla miniaturowych odmian. Rosnąc w donicach, wymagają silniejszego cięcia, nawożenia i nawadniania.

Mogą też przemarzać zimą, jeśli donica nie zostanie odpowiednio zabezpieczona przed mrozem. Niektóre odmiany, na przykład Betula nana ‘Golden Treasure’, stosowane są jako niewielki żywopłot na brzegach rabat. W ogrodzie brzoza może rosnąć w większej grupie. Należy pamiętać, że krzaczaste odmiany szybko się rozrastają i wymagają więcej miejsca. Inne drzewa ozdobne liściaste stanowią świetnych kompanów dla brzozy. Miniaturowe gatunki z rodzaju Betula bardzo dobrze wyglądają na wrzosowiskach. A niski odczyn gleby, charakterystyczny dla tego miejsca, nie jest dla nich przeszkodą. Zaletą tych niewielkich roślin jest ich piękne, jesienne przebarwienie. Odmiana brzozy karłowatej ‘Golden Treasure’ jesienią nabiera pomarańczowego koloru. Z tego powodu warto roślinę zestawiać z trawami oraz z niezbyt ozdobnymi w tym czasie gatunkami.

Inne ozdobne odmiany brzóz

Brzozy to drzewa ozdobne liściaste, które mają wiele cennych odmian. Rośliny szczepione na pniu mogą być obiektem zainteresowania właścicieli małych ogrodów. Brzoza brodawkowata ‘Youngii’ to niewielkie drzewko, które doskonale sprawdzi się na niewielkiej powierzchni. Może rosnąć w dużej donicy, zdobić wejście do domu lub dekorować balkon. Odmiana ta świetnie prezentuje się również w niedalekim sąsiedztwie oczka wodnego. Posadzona na tym stanowisku stanowi świetnego kompana niskich odmian wierzb. Posadzona na rabacie będzie wspaniałym tłem dla mniejszych roślin, w tym bylin i krzewinek.

Doskonałym towarzystwem brzozy brodawkowatej jest odmiana karłowata krzaczasta ‘Golden Treasure’. W okresie jesiennym rośliny przebarwiają się na żółto i na pomarańczowo. Do kolorowego zestawienia brzóz można dodać też inny gatunek, który ma purpurowe liście przez cały sezon. Mowa tutaj o brzozie brodawkowatej ‘Purpurea’. Roślina wytwarza ciemne, purpurowe liście. W okresie jesiennym stają się one jaskrawe. Wspaniale kontrastuje to z białą korą. Ta roślina przyjmuje postać drzewa, które osiąga do 10 metrów. Wymaga więc nieco więcej miejsca niż odmiany karłowe lub szczepione na pniu. Tworzy dość wąską koronę o stożkowatym kształcie. Miłośnicy rodzaju Betula docenią na pewno brzozę pożyteczną. Roślina ma nietypową, śnieżnobiałą korę, która złuszcza się płatami. Pięknie wygląda zarówno latem, jak i zimą. Drzewo ma ażurową koronę, którą tworzą sercowate, dość duże liście.

Mężczyzna sadzi w ogrodzie brzoze karłowatą
https://pixabay.com

Brzozowe ciekawostki

Niegdyś przypisywano brzozie magiczne właściwości. Uważano, że ma zdolność do ochrony ludzi i gospodarstw domowych przed urokami i nieszczęściami. Z tego powodu, jej pędami strojono wejścia do domów oraz pomieszczenia. Chętnie wyrabiano z jej drewna różne przedmioty, którym także przypisywano magiczne znaczenie. W każdym domu stała miotła zrobiona z giętkich gałązek brzozowych, wykonywano zabawki i meble.

Brzozowe gałązki w łaźniach parowych do tej pory służą do chłostania ciała. Brzoza to również popularne zioło, które w medycynie i w farmacji wykorzystywane jest do dziś.

Roślina działa moczopędnie, przeciwzapalnie, napotnie i odkażająco. Można ją stosować w postaci naparów lub okładów. W sprzedaży wciąż dostępny jest sok brzozowy, który pozyskuje się z roślin wczesną wiosną. Sok ma działanie wzmacniające i odtruwające, pozytywnie wpływa na układ moczowy. Brzoza jest powszechnie stosowana w kosmetyce, wyrabia się z niej szampony i odżywki do włosów.

Ze sfermentowanego soku brzozy otrzymuje się alkohol. Wczesną wiosną brzozowe gałązki można włożyć do wody. Śpiące pąki szybko pobudzą się do życia i wypuszczą listki. Z liści jej niektórych gatunków otrzymuje się barwnik o kolorze żółtym. Giętkie gałązki wykorzystywane są w wikliniarstwie, a drewno w stolarstwie. Ze względu na zawartość garbników, kora była używana do garbowania skór. Roślina w swoim składzie posiada jeszcze związki flawonoidowe, olejki eteryczne i kwasy organiczne. Niegdyś kora brzozy była mielona i używana w postaci mąki, pocięta na pasy zastępowała makaron. Kora była kiedyś używana jako papier do pisania. Była biała i bardzo łatwo można ją było oderwać od pnia. Uważa się, że drewno brzozowe dobrze rezonuje, dlatego sklejka z tego gatunku używana jest jako element głośników.

admindo

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.