Świerk jest rośliną, która nie wymaga wielkich nakładów pracy. Jest łatwy w uprawie i stosunkowo rzadko choruje. Nie oznacza to jednak, że drzewo można zaniedbywać. Zdecydowanie częściej od występowania chorób, świerki są atakowane przez szkodniki. Mogą one w znaczny sposób pogorszyć stan drzewa. Na szczęście, nawet najsłabsze okazy można uratować przy odpowiednim traktowaniu. Najważniejsze jest to, by celnie określić powód osłabienia drzewa. Jak zatem zapobiegać chorobom świerków i atakowaniu przez groźne szkodniki drzew? W jaki sposób pielęgnować drzewo, by było jak najdłużej w dobrej kondycji?
Odmiany świerków, opis odmian
Świerk to drzewo, które swoją wysokością może osiągnąć nawet 50 metrów. Najwyższym okazem w Polsce jest świerk, który ma aż 52 metry. Zaraz po jodle, jest to najwyższe drzewo europejskie. Średnica pnia wynosi około 1,5 metra. Posiada stożkowaty kształt i często określane jest mianem choinki.
Świerk charakteryzuje się posiadaniem krótkich, ostrych i kłujących igieł. Kolejną cechą, po której możemy rozpoznać świerk, jest obecność zwisających szyszek, w kształcie przypominające cygaro. W okresie jesiennym całkowicie spadają z drzew. Posiadają płytki układ korzenny, co jest przyczyną bardzo częstego łamania się drzew, szczególnie podczas wichur.
Świerk pospolity występuje w wielu odmianach, które z powodzeniem mogą być sadzone w ogrodach.
Jakie są odmiany świerków?
Wśród odmian znajdują się drzewa o bardzo różnych wysokościach. Od bardzo niskich, wręcz karłowatych, po wysokie okazy. Odmiany świerka są znacznie bardziej odporne na działanie negatywnych czynników, takich jak smog czy dym, oraz posiadają mniejsze wymagania w stosunku do gleby. Z tego powodu, rośliny te mogą być z powodzeniem sadzane w miastach lub ogrodach.
Jaką odmianę wybrać do swojego przydomowego ogrodu? Oto krótki opis odmian świerków.
Aurea
To odmiana świerka, która posiada żółte igły. Zdecydowanie najlepiej wygląda sadzona pojedynczo, nie w skupiskach. Po 30 latach jej wysokość osiąga 20 metrów. Najbardziej lubi glebę umiarkowanie wilgotną, bogatą w składniki odżywcze oraz półcień, ponieważ wtedy najlepiej wybarwiają się jej igły.
Barryi
Niewysoka, karłowata roślina, która po 10 latach osiąga raptem 0,5 metra wysokości. Dopiero po wielu latach jej wysokość wynosi około 2 metry. Gdy jest młoda, ma kulisty kształt, a z czasem robi się stożkowa. Z jej środka wyrastają grube pędy w kolorze pomarańczowobrązowym, posiadające liczne rozgałęzienia. Ma przeciętne wymagania do gleby. Doskonale sprawdza się w ogrodach skalnych.
Cupressina
Odmiana posiadająca czubek w kształcie mocno zarysowanego stożka. Szybko rośnie i po kilku latach jej wysokość wynosi ponad 20 metrów. Jej ciemnozielone igły, które w okresie zimowym przybierają kolor niebieskozielony, mają około 13 mm, a u góry gałązek około 5 mm. Jest to świerk, który nie wymaga szczególnych nakładów pracy, natomiast nie toleruje suchego i mocno zanieczyszczonego powietrza. Najlepiej odnajduje się na glebach lekko kwaśnych o umiarkowanej wilgotności.
Conica
Świerk conica rośnie bardzo wolno. Ma jasnozielone pędy, które mają 1 cm długości. Dzięki swojemu pięknemu kształtowi jest jedną z najczęściej uprawianych odmian świerka. Wymaga dużego nasłonecznienia i żyznej gleby. Odmiana świerku conica odporna jest na niskie temperatury oraz suszę, natomiast najlepiej rośnie w klimacie wilgotnym. Świerk conica tworzy niekiedy nawet dwa lub trzy wierzchołki, które zlewają się w jeden stożek.
Echiniformis
Jest to krzew bardzo wolno rosnący, o kształcie lekko zaokrąglonym i płaskim. Po 10 latach jego wysokość osiąga tylko 0,4 metra. Jego cechą charakterystyczną jest obecność matowych, sztywnych igieł w kolorze żółtozielonym, które niekiedy mogą być także szarozielone. Odnajduje się na glebach próchniczych, gliniasto-piaszczystych i lekko kwaśnych.
Frohburg
Odmiana świerka z opadającymi na dół gałęziami. Jej igły mają około 2 cm i są ułożone na pędach świerków gęsto. Ma przeciętne wymagania do gleby, natomiast najlepiej rośnie na tych gliniasto-piaszczystych. Jest wrażliwa na suche i zanieczyszczone powietrze.
Little Gem
Posiada fantazyjny kształt. Jest rośliną wolno rosnącą, karłowatą. Ma cienkie, odstające pędy. Jest to odmiana odporna na mróz, która wymaga żyznych, umiarkowanie wilgotnych gleb. Polecana do uprawy w wielu miejscach, na przykład ogrodach japońskich. Świetnie sprawdza się w kompozycji z innymi drzewami iglastymi.
Nidiformis
Bardzo rzadko spotykana odmiana o karłowatym kształcie. Pochodzi z Czech. Jej kształt jest płaski i przypomina kulę. Rośnie 3 centymetry w ciągu roku. Na gęstych, grubych i sztywnych pędach świerków znajdują się kłujące igły. Odnajduje się w miastach i dobrze znosi okresy suszy. Najlepiej się odnajduje na glebach wilgotnych i żyznych, o odczynie lekko kwaśnym.
Virgata
Najbardziej efektowna odmiana świerka, o pędach w kształcie wężowatym. Jej igły mają kolor niebieski. Jest to roślina szybkorosnąca. Każda gałąź świerka zakończona jest jednym pąkiem szczytowym. Bardzo tolerancyjna co do gleby i odporna na minusowe temperatury.
Najczęstsze choroby świerków, przyczyny chorób świerków, czym jest brązowienie iglaków?
Najczęstszą przyczyną występowania chorób u świerków czy jałowca są nieodpowiednie warunki siedliskowe. Są to zimne, podmokłe gleby, na których rośliny narażone są na gwałtowne zmiany temperatur.
Kolejną przyczyną jest zbyt gęste zasiedlenie drzew. Świerki nie lubią też obfitego nawadniania, szczególnie podczas podlewania wieczornego. Infekcje dotykają najczęściej okazów, które są uszkodzone przez niskie temperatury, susze lub które są osłabione przez brak odpowiedniego nawożenia.
Choroby świerków przebiegają dwuetapowo. Najpierw działają czynniki, które nie są infekcyjne, natomiast w kolejnych etapach drzewo jest atakowane przez patogeny. Jaką odmianę wybrać?
Choroby grzybowe
Brązowienie iglaków. Najczęściej z tą chorobą spotyka się świerk kłujący i świerk Engelmanna. Brązowienie iglaków spowodowane jest najczęściej przelaniem rośliny. Igły zostają pokryte żółtymi plamami i z upływem czasu zmiany te kierują się ku górze. W okresie letnim roślina traci swoje ulistnienie, a gdy choroba, jaką jest brązowienie iglaków, nie jest leczona, prowadzi do obumarcia rośliny. Igły, które spadną, należy usuwać, a inne zagrożone okazy pryskać specjalnymi preparatami grzybobójczymi. By zapobiegać rozprzestrzenianiu się grzyba, należy podczas podlewania unikać zwilżania igieł.
Pleśń śniegowa. Choroba ta poraża igły i całe pędy. Rozwija się późną zimą i wraz z początkiem wiosny. Objawy choroby są widoczne gołym okiem. Mają postać brunatnej grzybni, która oblepia gałązki, która prowadzi do obumierania. By zapobiegać występowaniu pleśni grzybowej, wraz z nadejściem wiosny z drzew należy usuwać zalegający śnieg. W przypadku, gdy zauważymy pierwsze oznaki choroby, roślinę należy spryskać środkiem grzybobójczym.
Gruzłek świerkowy. Atakuje szczególnie młode drzewa, kupowane w szkółkach roślin. Ofiarą mogą być również drzewa zmarznięte i osłabione. Choroba szturmuje obumierającą korę drzew i ma postać gruzełek o ciemnoczerwonym lub pomarańczowym kolorze. Niestety, drzewo można uratować tylko w przypadku wykrycia choroby w jej początkowym stadium. Roślinę należy pryskać środkiem grzybobójczym.
Opieńkowa zgnilizna korzeni. Opieńka miodowa jest groźna szczególnie dla osłabionych, kilkunastoletnich okazów. Na igłach chorych drzew pojawiają się chlorotyczne przebarwienia, co z czasem prowadzi do ogołocenia pędów. Kora, która zostaje zaatakowana przez zgniliznę, bardzo często pęka. W okolicy ran pojawia się grzybnia w białym kolorze, a jesienią można zaobserwować skupiska owocników, które mają kapelusze o jasnobrązowym zabarwieniu. Zaatakowane świerki należy bezwzględnie usunąć, a wraz z nią ziemię, na której rosły. Glebę dookoła należy pryskać płynami grzybobójczymi.
Choroby nieinfekcyjne
Niedobór magnezu. Jest to choroba, która objawia się żółknięciem i opadaniem igieł. W okresie wiosennym należy drzewo zasilić siarczanem magnezu. Jeszcze skuteczniejszą metodą jest dolistne dokarmianie. Proces należy powtórzyć trzykrotnie, najlepiej w dwutygodniowych odstępach.
Przesuszenie. Po mroźnym okresie zimowym, świerki szczególnie narażone są na niedobory wody. Gdy temperatura staje się dodatnia i przekracza 0 stopni, dla rośliny zakańcza się okres spoczynku. Drzewa tracą wodę, natomiast nie są w stanie pobrać jej z jeszcze zamarzniętej ziemi. W efekcie dochodzi do brązowienia iglaków, a w następstwie do opadania igieł, co może doprowadzić do śmierci. By zapobiegać suszy i brązowieniu iglaków, drzewa należy ściółkować trocinami lub igliwiem.
Szkodniki świerków
Pasożyty, czyli groźne szkodniki drzew, są częstszą przyczyną osłabiania drzew od chorób grzybiczych i nieinfekcyjnych. Wśród nich występują:
Przędziorki. Są to żółte lub czerwone pajęczaki, które żerują na krzewach i drzewach, wysysając z ich liści i igieł sok. Pojawiają się w dużej ilości podczas upalnych lat, z dala od wietrznych miejsc. Przędziorkom można zapobiegać, polewając świerk w czasie suszy wodą i stosując odpowiednie środki chemiczne. Opryski wykonuje się w okolicy lipca i sierpnia. Są to groźne szkodniki drzew iglastych, nie tylko świerków, ale i cyprysików, jałowca czy jodeł.
Mszyce, a wśród nich ochojnik zielony, który powoduje deformowanie się młodych pędów. Mszyce zwalcza się, używając odpowiednich środków chemicznych. Atakują nie tylko jałowce, ale również inne krzewy i drzewa iglaste.
Szeliniak sosnowiec. Jest to brązowy chrząszcz o krępej sylwetce, występujący w całej Europie. Żeruje na pędach młodych drzew, zjadając korę. Szeliniak sosnowiec potrafi wgryźć się aż do łyka, które jest jego pożywieniem. Larwy szeliniaka sosnowca uszkadzają korzenie drzew, w efekcie drzewa przestają rosnąć i obumierają. W korzeniach roślin można znaleźć korytarze wypełnione trocinami, które umieścił szeliniak sosnowiec.
Jak zwalczać choroby świerków? Rozpoznanie objawów i zwalczanie
Jeżeli zauważymy na świerkach zmiany, szczególnie w wyglądzie igieł, musimy natychmiast znaleźć przyczynę i rozpocząć jej zwalczanie. Pogorszenie stanu drzewa może być spowodowane nieodpowiednim nawodnieniem, chorobami lub działaniem szkodników, na przykład szeliniaka sosnowiec.
Aby zapobiegać brązowieniu iglaków, świerki muszą być odpowiednio nawadniane w okresie przymrozków oraz późną jesienią, natomiast roślin nie należy przelewać. Najgroźniejszą chorobą świerków i innych iglaków, np. jałowca, jest fytoftoroza. Prowadzi do zamierania drzew. Jej pierwszą oznaką jest żółknięcie pojedynczych pędów, tylko po jednej stronie drzewa. U podstawy pędu można zaobserwować zgniliznę i chore tkanki, które z czasem wędrują ku górze. U lekko zarażonych drzew może wystarczyć cięcie i opryski. Natomiast drzewa w gorszym stanie należy wyciąć i spalić, a sąsiednie drzewa mocno opryskać środkami przeciwgrzybiczymi.
Zapobieganie obumierania świerków. Jaką odmianę wybrać, by cieszyć się zdrowym drzewem?
Istnieje kilka ważnych zasad, których trzeba przestrzegać, by cieszyć się zdrowym okazem świerka. Tylko odpowiednie traktowanie pozwoli na zapobieganie występowania groźnych szkodników drzew i chorób, takich jak brązowienie iglaków.
Wybór odpowiedniego miejsca dla świerka jest podstawą.
Wybieranie gatunków mniej podatnych na choroby. Jaką odmianę wybrać? Odmianami mniej narażonymi na choroby jest np. świerk serbski lub świerk kłujący.
Nie należy roślin sadzić w zbyt małych odległościach od siebie.
Należy pozbywać się regularnie wszystkich chwastów wokół naszego drzewa, gdyż stanowią one konkurencję dla świerka, jeśli chodzi o pozyskiwanie wody z gleby oraz składników pokarmowych.
Nie dopuszczanie do przenawożenia drzewa.
Systematyczne wycinanie i palenie obumarłych pędów.
